شرکت آتش توچال -

حريق و راههاي كنترل آن
آتش عبارت از يك سري عمليات شيميايي و اكسيداسيون سريع حرارت زاي مواد قابل اشتعال است وقوع هر آتش نياز به زمينه هاي فيزيكي و شيميايي محل وقوع دارد. براي ايجاد يك آتش سوزي بايد سه عامل حرارت ، ماده قابل سوخت و اكسيژن كافي در محل حضور داشته باشند تا يك مثلث كامل تشكيل دهند . حريق با كامل شدن مثلث حريق بوجود مي آيد.
مهمترين عوامل  علل و شرايط بروز حريق عبارتند از :
1- آتش گيري مستقيم مانند نزديك نمودن شعله به مواد سوختني
2- افزايش تدريجي دما: افزايش دما در يك توده زغال سنگ يا مواد آلي يا حيواني كه به تدريج دماي آنها در اثر فشار و فعل و انفعالات بالا رفته و شروع به سوختن مي كند.
3- واكنشهاي شيميايي : واكنشهايي نظير تركيب آب و اسيد ، پتاسيم و آب ، فسفر با اكسيژن هوا و .....مي تواند عامل شروع حريق باشد.

4- اصطكاك : مالش بين دو جسم آتش گير مانند دو قطعه چوب خشك و .....

دسته بندي انواع حريق
براي سهولت در پيشگيري و كنترل آتش سوزي ، حريق ها را برحسب ماهيت مواد سوختني به دسته هاي مختلفي تقسيم بندي مي كنند.
1- طبقه A : مواد جامد و خشك كه خاكستر به جا مي گذارند مانند چوب و كاغذ و پلاستيك و .....
2- طبقه B : مواد نفتي و مايعات قابل اشتعال
3- طبقه C : گازها و مايعات يا مخلوطي از آن ها ، گاز مايع و گاز شوي
4- طبقه D : ناشي از فلزات كه سريعاً اكسيد مي شوند مانند منيزيوم ، پتاسيم و .....
5- طبقه E : شامل حريق هاي الكتريكي
روشهاي عمومي اطفاء حريق
اصولا اگر بتوان يكي از اضلاع هرم حريق ( حرارت ، اكسيژن ، ماده سوختني ) را كنترل و محدود نموده يا قطع كرد، حريق مهار مي شود:
الف) سردكردن كه اين عمل عمدتاً بوسيله آب انجام مي گيرد. اين روش براي حريق هاي دسته A مناسب ميباشد.
ب) خفه كردن كه پوشاندن روي آتش با موادي است كه مانع رسيدن اكسيژن به محوطه آتش گردد.
ج) حذف ماده سوختني : اين روش در ابتداي بروز حريق امكانپذير بوده و با قطع جريان ، جابه جا كردن مواد وجدا كردن منابعي كه تاكنون حريق به آنها نرسيده ميباشد.
مواد خاموش كننده آتش :
الف- مواد سرد كننده ( آب و گاز co2 )
ب- مواد خفه كننده ( كف، ,co2 خاك ، ماسه و شن )
ج- مواد رقيق كننده هوا (N2 و co2 )

آب
استفاده از آب براي كنترل حريق يكي از ساده ترين و در عين حال موثر ترين روشي است كه تمام افراد با آن آشنا هستند همان اندازه كه استفاده از آب مي تواند در خاموش كردن آتش مفيد باشد به همان اندازه هم مي تواند در استفاده نابه جا ايجاد مخاطره و گسترش حريق يا خسارت نمايد .
در آتش سوزي هايي كه از خود خاكستر بر جا مي گذارند (گروه A ) ماده اوليه براي اطفاءآب مي باشد .

كف آتش نشاني :
كف بصورت محلول تهيه مي گردد كف در هنگام استفاده ، با گسترش فراواني كه دارد مي تواند روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن و صعود گازهاي ناشي از حريق گردد در حريق نوع B مي توانيم از كف آتش نشاني استفاده كينم كه باعث خفه كردن حريق مي شود.

گاز دي اكسيد كربن CO2 :
دي اكسيد كربن گازي است غيرقابل احتراق ، بي بو ، غير سمي و سنگين تر از هوا و علاوه بر آن هادی الكتريسته نيز نمي باشد . مكانيسم آن هنگام حريق به سه صورت است :
اول خفه كردن آتش با تشكيل يك لايه سنگين مقاوم در مقابل عبور هوا ، دوم رقيق كردن اكسيژن هوا در اطراف محوطه حريق و سوم سرد كردن آتش .
از ديگر خصوصيات گاز CO2 اين است كه باعث خسارت به مواد موجود در محيط حريق نمي شود. چراکه اثری از خود بجا نمی گذارد.
CO2 براي حريق هاي الكتريكي بسيار مناسب است زيرا به دليل عدم هدايت برق و عدم وجود مواد باقي مانده باعث اتصال يا خرابي در سيستمهاي حساس نمي گردد.
براي خاموش نمودن آتش ، تراكم CO2 در هوا متناسب با ماده در حال اشتعال است .

پودرهاي خاموش كننده :
استفاده از مواد شيميائي که بصورت پودر بوده و معمولاً داراي بنيان كربنات ، سولفات يا فسفات مي باشند ، يكي از راههاي متداول و ساده خاموش كردن آتش از طريق خفه كردن آن است. اين تركيبات به راحتي جهت اطفاء انواع حريق هاي A,B,C و (گاهی E,D) بكار مي روند ، به همين دليل در استفاده هاي عمومي معمولا اين تركيب خاموش كننده توصيه مي گردد. به اين تركيبات پودر شيميايي گفته مي شود . نام ذكر شده نبايد با پودر خشك اشتباه گرفته شود زيرا پودر خشك داراي تركيبات متفاوت و استفاده از آن براي اطفاء حريق فلزات ميباشد. پودرهاي شيميايي تحت فشار ازت يا CO2 در سطح قاعده حريق بصورت جارويي پاشيده شده و در صورتي كه فرد آموزش كافي ديده باشد به راحتي می تواند آتش را خاموش كند.
پودر خشك :
اين پودر براي خاموش كردن حريق فلزات قابل اشتعال مانند سديم ، پتاسيم ، منيزيوم و مانند آن بكار مي رود .

تجهيزات خاموش كننده :
براساس شيوه اطفاءحريق ، گسترش حريق و نوع حريق تجهيزات متنوعي وجود دارد انواع اين تجهيزات شامل دو گروه عمده مي باشند .
الف – تجهيزات متحرك
ب- تجهيزات ثابت
تجهيزات متحرك :
1- وسايل ساده مانند شن ، سطل آب ، پتوي خيس و .......
2- خاموش كننده هاي دستي با حداكثر ظرفيت 14 كيلوگرم يا 14 ليتر خاموش كننده در انواع مختلف
3- خاموش كننده چرخدار ( تا ظرفيت 90 كيلوگرم )
4- خاموش كننده هاي بزرگ خودرويي
تجهيزات ثابت :
1-جعبه اطفاء حريق ( شلنگ با آب تحت فشار )
2- شبكه ثابت خاموش كننده مبتني بر آب ، CO2 ، پودر
3- شيرهاي برداشت آب آتش نشاني

خاموش كننده هاي دستي :
فراگير ترين وسيله خاموش كننده شامل اين دسته مي باشد و اين دستگاههاي ساده و ارزان و در دسترس مي باشند ، نياز به آموزش پيچيده ندارند و در اطفاء حريق هاي كوچك يا شروع حريقهاي بزرگ كاملاً مناسب هستند .
تمام خاموش كننده هاي دستي به طور قرار دادي بايد داراي مشخصاتي باشند تا تشخيص و استفاده از آنها براي افراد به راحتي صورت گرفته و در كوتاه ترين زمان ممكن آتش سوزي مهار گردد.
ظرفيت خاموش كننده :
حداكثر ظرفيت ماده خاموش كننده در نوع دستي 14 كيلوگرم يا 14 ليتر است بطوريكه يك نفر به راحتي قادر به حمل و استفاده از آن باشد . خاموش كننده هاي دستي به طبقات زير تقسيم مي شوند :
الف – خاموش كننده هاي محتوي آب
ب- خاموش كننده هاي محتوي كف
ج –خاموش كنننده هاي محتوي پودر شيميايي
د- خاموش كننده هاي محتوي گاز CO2

مشخصات فني:
اجزاي دستگاه بايستي متناسب با نوع استفاده و مواد خاموش كننده درون آن ، قابليت و استحكام كافي را از نظر مقاومت در برابر خوردگي ، فشار ، زنگ زدگي و امثال آن داشته باشد .
مشخصات در لوله پاشنده :
تمام كپسولهاي داراي ظرفيت 3 كيلوگرم و بالاتر بايد داراي شيلنگ و سر لوله باشند شيلنگ و سرلوله نبايد با ماده خاموش كننده و اكنش نشان دهد .
علائم و برچسب ها :
كليه خاموش كننده ها بايد داراي علائم و مشخصات سازنده بوده و علاوه بر رنگ مناسب ، دامنه عمل آنها با كد مربوطه بر روي آنها حك شده يا توسط برچسب دائمي الصاق شده باشد . رنگ استاندارد براي خاموش كننده ها و همچنين قابليت آنها براي خاموش نمودن حريق با استفاده از مشخصات مربوطه در جدول زير بدست مي آيد:

خاموش كننده هاي پودر و گاز:
اين خاموش كننده داراي يك محفظه استوانه اي مي باشد كه مقدار معيني پودر در آن ريخته و تحت فشار يك گاز مناسب به خارج رانده مي شود فشار لازم براي عمل دستگاه با استفاده از گاز ازت يا CO2 تامين مي گردد . براي نشان دادن فشار از يك عقربه فشار سنج استفاده مي گردد . عقربه بر روي شير آن نصب و صفحه آن به صورت مدرج به مقادير فشار يا محدوده رنگ مي باشد( سبز براي فشار كافي و قرمز براي فشار ناكافي ) معمولاً وضعيت مطلوب عقربه بعد از موقعيت ساعت 12 است . اين دستگاه داراي شيلنگ و سر لوله ساده بوده و راه اندازي آن توسط يك اهرم صورت مي گيرد . با فشردن آن يك سوزن كه مجراي خروج پودر را بسته است ، آزاد مي گردد و تحت فشار گاز، پودر به خارج پاشيده مي شود.

خاموش كننده پودر و گاز بالن دار:
منبع تامين فشار در اين خاموش كننده گا ز CO2 مايع شده است . اين نوع خاموش كننده ها بر دو نوع ميباشد:
الف – بالن داخل
ب- بالن خارج
خاموش كننده پودر و گاز بالن داخل به گونه اي طراحي شده است كه هنگام عمل با فشار دادن يك اهرم يا زدن ضربه به يك صفحه ، سوزن مربوطه محافظ مجراي بالن را سوراخ نموده و باعث آزاد شدن گاز CO2 شده و آن هم به نوبه خود باعث اعمال فشار وراندن پودر به خارج مي شود.
خاموش كننده پودر گاز بالن خارج نيز شامل يك محفظه استوانه حاوي پودر ويك كپسول يا بالن كوچك CO2 است كه هنگام عمل ، شير بالن توسط استفاده كننده باز شده و فشار لازم براي پاشش مواد تامين مي گردد.
نكته مهم در بكارگيري اين كپسولها اين است كه اگر به دلايلي پودر داخل دستگاه كلوخه شده باشد ، دستگاه عملاً كارايي ندارد. معمولاً اين كلوخه به علت وجود رطوبت و در سطح پودر به مرور زمان بوجود مي آيد. لذا بهتر است هربار قبل از استفاده با احتياط كپسول محتوي مواد خاموش كننده سروته شود و سپس مورد استفاده قرار گيرد . مورد استفاده اين خاموش كننده ها حريق هاي دسته A,B,C ميباشد.

خاموش كننده حاوي CO2 :
خاموش كننده CO2 به دليل قابليت بالاي خنك كنندگي ، خفه كنندگني آتش ، رقيق كنندگي اكسيژن هواي اطراف حريق ، عدم صدمه مكانيكي به تجهيزات بسيار مناسب است تنها عيب اين سيستم قيمت بالاي آن نسبت به پودر ميباشد.
اين دستگاهها از يك سيلندر حاوي CO2 مايع و يك شير فلكه ، شيلنگ و سر لوله تشكيل شده است . علت شيپور بودن سرلوله ، جلوگيري از يخ زدگي گازدر هنگام عبور از مسير ميباشد . اين خاموش كننده براي حريقهاي دسته A,B,C,E مناسب ميباشد.
نكات مهم در به كارگيري خاموش كننده هاي دستي :
1- تعداد آنها بايد متناسب با نوع حريق و فضاي مورد نياز باشد.
2- فاصله دو كپسول نبايد از 30 متر بيشتر باشد و به عبارت ديگر فاصله دسترسي افراد به خاموش كننده نبايد از 30 متر بيشتر باشد.
3- ارتفاع قرار گيري نبايد خيلي بالا يا نزديك زمين باشد . بهتر است ارتفاع قاعده كپسول از سطح زمين 1/1 متر بوده و بيشتر از متوسط ارتفاع آرنج افراد نباشد.
4- براي هر محل بيش از يك دستگاه خاموش كننده پيش بيني شود.
5- بلافاصله پس از هر بار استفاده از كپسولها بايد آن را شارژ نمود شركت مربوطه كه كپسولها را براي شارژ تحويل مي گيردبايد به تعداد مناسب جايگزين موقت در محلهاي مربوطه نصب نمايد تا در صورت بروز هر گونه حادثه مشكلي از نظر دسترسي بوجود نيايد.
6- هنگام استفاده از خاموش كننده براي اطفاء حريق ، بايستي پاشش مواد بصورت جارويي در سطح قاعده حريق انجام گردد.
7- اپراتور هنگام خاموش نمودن حريق بايد پشت به باد باشد.
8- پرسنل تيم عملياتي يا كاركناني كه براي اطفاء در نظر گرفته شده اند بايد تحت آموز ش مداوم و تمرينات دوره اي قرار گيرند.
بازرسي و آزمايش خاموش كننده هاي دستي :
براي اطمينان از صحت كار دستگاههاي خاموش كننده دستي لازم است كه اين دستگاهها بطور مرتب و طي يك برنامه معين تحت بازرسي و آزمون قرار گيرند . بهتر است كه براي بازرسي كپسولها يك چك ليست مناسب تهيه و بر اساس آن بازرسي انجام گيرد.
بازرسي مورد نظر در 3 مرحله انجام مي گيرد :
الف- بازرسي ماهيانه : اين بازرسي شامل باز بيني كليه كپسولها است و نكات مهم براي تست دستگاههاي مانومتردار توجه به عقربه و در نوع پودري ، تكان دادن يا سرازير كردن كپسول براي باز شدن كلوخه هاي احتمالي است . بازديد محل نصب به ديوار . وضعيت بدنه مخزن و اجزاي دستگاه شامل شير ، اهرم ، شيلنگ و باز ديد سرلوله براي اطمينان از عدم لانه گزيني حشرات از موارد مهم است .
ب- بازرسي و آزمون شش ماه يك بار امتحان برخي از دستگاهها بطور تصادفي در يك حريق آزمايشي
ج – بازرسي و آزمون ساليانه : باز كردن و تخليه دستگاه و جدا نمودن اجزاي آن و اطمينان از سلامت بدنه و متعلقات و تعويض اتصالات و واشرهاي لاستيكي ، وزن نمودن بالن حاوي گاز و در صورتي كه بيش از وزن آن كم شده باشد شارژ نمودن مجدد آنها. در مورد پودر لازم است مجدداً الك و توزين شده و به وزن مناسب برسد.
د- آزمون دو يا پنج ساله : اين آزمون بايد استحكام سيلندر در برابر فشار تائيد نمايد براي اين كار از تست هيدروليكي فشار